سرمایه‌گذاری برای تولید؛ شعار یا نقشه راه؟ | تولید منتظر است؛ کلید سرمایه کجاست؟

بازار تبریز آنلاین- موسی‌ کاظم‌زاده :  نام‌گذاری کوتاه و پرمعنای سال‌ها توسط رهبر معظم انقلاب، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، سنتی هوشمندانه برای دعوت مردم به مشارکت فعال در مدیریت جامعه است. این ابتکار، با ایجاد وحدت میان نهادها و ملت، زمینه‌ساز تحقق اهداف کلان نظام به دست مردم می‌شود. ایشان هر سال با نگاهی به افق انقلاب، هدفی میان‌مدت تعیین می‌کنند تا مدیران و مسئولان را به سوی اولویت‌ها هدایت کنند. از این‌رو، شعار سال ۱۴۰۴ با عنوان «سرمایه‌گذاری برای تولید» نام‌گذاری شده تا گامی در مسیر پیشرفت و خودکفایی برداشته شود.

اما پرسش کلیدی این است؛ تا چه حد مسئولان این رهنمودها را در اولویت برنامه‌های خود قرار می‌دهند؟ تحقق این اهداف نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و چشم‌اندازی روشن است که وظایف همه، از مقامات ارشد تا مردم، را مشخص کند. نام‌گذاری‌های نوروزی، فراتر از تشریفات، خط‌مشی راهبردی نظام و نقشه راهی جامع برای ۳۶۵ روز پیش رو هستند. با این حال، تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد که تحقق این رهنمودها گاهی با موانعی روبه‌رو بوده و به نتایج مورد انتظار به‌صورت کامل نرسیده است.

تولید منتظر است؛ کلید سرمایه کجاست؟

با این حال، اقتصاد ایران دهه‌هاست با چالش‌هایی چون تحریم‌ها، تنش‌های سیاسی، و قوانین پیچیده دست‌وپنجه نرم می‌کند. بر اساس آمارهای رسمی منتشرشده از سال ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۰، سالانه حدود ۱۰ میلیارد دلار سرمایه از ایران به کشورهایی نظیر امارات متحده عربی و ترکیه منتقل شده است. این میزان در مجموع طی یک دهه به حدود ۱۰۰ میلیارد دلار می‌رسد. این داده‌ها از گزارش‌های بانک مرکزی ایران و اظهارات مقامات اتاق بازرگانی ایران استخراج شده‌اند. همچنین، در بازه زمانی یک سال و نیم، که به احتمال زیاد بین سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ قرار دارد، مبلغ ۷۰ میلیارد دلار به کانادا انتقال یافته است. این رقم بیانگر افزایش قابل توجه روند خروج سرمایه در سال‌های اخیر است.

بررسی جزئیات حاکی از آن است که بخش عمده این سرمایه‌ها صرف خرید املاک در کشورهای مقصد شده است. به عنوان نمونه، بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۹، ایرانیان با خرید حدود ۱۵۰۰ واحد مسکونی در ترکیه، جایگاه نخست را در میان خریداران خارجی این کشور به خود اختصاص داده‌اند. در امارات نیز روند روبه‌رشدی در ثبت شرکت‌ها و خرید املاک توسط ایرانیان مشاهده شده است. انتقال ۷۰ میلیارد دلار به کانادا نیز عمدتاً با مهاجرت افراد و سرمایه‌گذاری در حوزه‌هایی مانند مسکن ارتباط دارد. این اطلاعات، که از منابع رسمی و رسانه‌های معتبر گردآوری شده‌اند، نشان‌دهنده تأثیر عواملی چون چالش‌های ساختاری اقتصاد ایران، تحریم‌های بین‌المللی و عدم اطمینان به بازار داخلی بر این روند است.

از سویی، نام‌گذاری‌هایی چون «رونق تولید» (۱۳۹۸)، «جهش تولید» (۱۳۹۹) و «تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین» (۱۴۰۱) با هدف تقویت تولید انجام شد، اما فقدان دستاوردهای ملموس، ناکامی در رفع ریشه‌ای مسائل و تشدید فرار سرمایه را نشان می‌دهد. آیا مسئولان این رهنمودها را جدی گرفته‌اند؟

افق ۱۴۰۴؛ تولید قدرتمند، سرمایه داخلی، اصلاح ساختاری 

با این وجود، تجربه کشورهای موفق در جذب سرمایه‌گذاری، درس‌هایی ارزشمند برای ایران دارد. ویتنام با اصلاحات اقتصادی "دوی موی" از دهه ۱۹۸۰، مناطق ویژه اقتصادی را با معافیت‌های مالیاتی و زیرساخت‌های قوی ایجاد کرد و سالانه بیش از ۳۶ میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب می‌کند. این کشور با تمرکز بر صادرات و کاهش بوروکراسی، به مرکز تولید منطقه تبدیل شده است. امارات متحده عربی نیز با شفافیت قانونی و حذف محدودیت‌های مالکیت خارجی، سرمایه‌گذاران را جذب کرده و در سال ۲۰۲۲ حدود ۲۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به دست آورد. دبی با ایجاد مناطق آزاد و دیپلماسی اقتصادی فعال، الگویی موفق ارائه داده است. سنگاپور با سیستم قضایی مستقل، مبارزه جدی با فساد و محیطی پایدار برای کسب‌وکار، سالانه بیش از ۵۰ میلیارد دلار سرمایه جذب می‌کند و به‌عنوان قطب مالی آسیا شناخته می‌شود. ترکیه با بهره‌گیری از موقعیت ژئوپلیتیکی، مشوق‌های مالیاتی و بازار متنوع، سالانه حدود ۱۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی دارد و با تقویت روابط منطقه‌ای، این روند را پایدار کرده است. چین نیز با بازار بزرگ، سیاست‌های صنعتی هدفمند و زیرساخت‌های پیشرفته، در سال ۲۰۲۳ بیش از ۱۸۰ میلیارد دلار سرمایه جذب کرد. این تجربه‌ها نشان می‌دهند که ثبات، شفافیت، زیرساخت مناسب و دیپلماسی فعال، کلید جذب سرمایه‌اند. ایران نیز می‌تواند با اقداماتی عملی این مسیر را طی کند؛ ایجاد مناطق ویژه اقتصادی با معافیت مالیاتی پنج‌ساله، ساده‌سازی صدور مجوز سرمایه‌گذاری در کمتر از یک ماه، و تقویت دیپلماسی اقتصادی با همسایگان برای کاهش اثرات تحریم‌ها. بدون چنین اصلاحاتی، انگیزه سرمایه‌گذاران ضعیف می‌ماند و «سال سرمایه‌گذاری برای تولید» به شعاری بی‌اثر بدل می‌شود.

از نام‌گذاری تا عمل؛ کلید پیشرفت ۱۴۰۴ کجاست؟

در شرایط امروزی، این وظیفه مردم و مسئولان است که با اراده‌ای قوی، رهنمودهای اقتصادی را به واقعیت تبدیل کنند. همکاری بین قوای کشور، ساده‌سازی قوانین دست‌وپاگیر و پشتیبانی واقعی از تولید، باید به دستاوردهایی روشن و قابل لمس برسد. این کار نه‌تنها اقتصاد را شکوفا می‌کند، بلکه اتحاد و همدلی را در جامعه تقویت می‌کند. اگر مسئولان این هدف را با جدیت دنبال کنند و در عمل نشان دهند که تولید و پیشرفت اولویت آن‌هاست، ایران می‌تواند به آینده‌ای درخشان و پرامید دست یابد. اما اگر این فرصت هم مثل گذشته از دست برود، تکرار شکست‌های قدیمی چیزی دور از انتظار نخواهد بود. زمان آن رسیده که از شعار به عمل برسیم؛ چون فقط با حرف زدن، سرمایه‌ها برنمی‌گردند و مشکلات حل نمی‌شوند. مردم هم با حمایت از تولید داخلی و مطالبه‌گری هوشمندانه می‌توانند در این مسیر همراه شوند. این همبستگی می‌تواند چرخ اقتصاد را به حرکت درآورد و جلوی فرار سرمایه را بگیرد. انتخاب با ماست؛ یا گامی رو به جلو برداریم، یا در حسرت فرصت‌های ازدست‌رفته بمانیم. آینده ایران به تصمیم امروز ما بستگی دارد.